Historie

Amsterdam behoort al lange tijd één van de echte wereldsteden. Tijdens de zeventiende eeuw was Amsterdam zelfs in staat aanspraak te maken op de positie van economisch centrum van de wereld. Tegenwoordig is de stad bekend om zijn tolerante karakter.

Ontstaansgeschiedenis

In de twaalfde eeuw was de huidige provincie Noord-Holland voor het grootste gedeelte nauwelijks bewoonbaar. Het was een zeer vochtig gebied, voornamelijk bestaande uit moeras en moerasland. Dit landschap werd door verschillende rivieren doorsneden. Eén van deze was de Amstel, die in het IJ uitmondde. Tegen het einde van de twaalfde eeuw, groeide een kleine nederzetting rond een dam in de rivier. Aan deze dam in de Amstel dankt Amsterdam zijn naam. Overigens vormt deze dam nog steeds het meest centrale deel van de stad, maar het werd heringericht als een plein. Aan het begin van de dertiende eeuw, kreeg Amsterdam stadsrechten uitgereikt door de voormalige soeverein.

Ondertussen breidde de stad zich langzaam uit vanuit het midden van de Dam. Stadswallen werden verhoogd en gecreëerd en kanalen werden gegraven. Rond 1420 werd de stad echter alweer te klein. Daarom werd aan de oostzijde een nieuwe muur gebouwd, langs de huidige Geldersekade en de Kloveniersburgwal. Aan de westkant van de stad werd een sloot, een zgn. kanaalgracht, gegraven. De economische ontwikkeling van de stad was nog niet erg ver gevorderd. Men leefde voornamelijk van de visserij, vooral van haring, en van de bierbrouwerij. Pas nadat Amsterdam in de vijftiende eeuw deel werd van het Bourgondische rijk van Filips de Goede, was er een opleving. De Amsterdamse haven kreeg steeds meer een overslagfunctie: vis uit het zuiden en graan uit de Baltische landen werden verhandeld in Amsterdam. De economische voorspoed zorgde ervoor dat Amsterdam, met zo'n dertigduizend inwoners, tot de grootste stad van Nederland opgroeide. Tijdens de tweede helft van de zestiende eeuw, stond Europa in het teken van de Reformatie. Nederland scheurde zich tijdens de Tachtigjarige Oorlog van het Spaanse rijk af, en beëindigde de suprematie van de katholieke kerk. Amsterdam stond gedurende lange tijd in dit conflict aan de Spaanse kant, maar zocht uiteindelijk in 1578 de verbinding met de rest van Nederland. Gedurende deze tijd was Nederland één van de meest tolerante regio's in Europa. Daarom trokken vele protestanten en Portugese joden die in thuisland vervolgd werden, naar de Nederlandse steden. Dit leidde ertoe dat veel kooplieden uit Antwerpen in Amsterdam handel dreven, wat voor de lokale economie een belangrijke impuls was. Het geestelijk tolerante klimaat waar Amsterdam nog steeds voor bekend is, vindt zijn oorsprong in deze periode.

De Gouden Eeuw

De annexatie van Portugal door Spanje in 1580 dwong de Noordelijke Nederlanden ertoe om zelf naar India te gaan. De eerste tochten werden gemaakt in Amsterdam en werden meteen een groot succes. Aangemoedigd door dit resultaat, werden meteen overal in het land plannen gesmeed om meer schepen te sturen naar India. Uit al deze initiatieven ontstond in 1602 de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Amsterdam was verantwoordelijk voor meer dan de helft van het totale kapitaal dat werd geïnvesteerd in de nieuwe onderneming. Overigens waren aan de oprichting van de VOC niet alleen handelaren betrokken. Ook gewone burgers investeerden in dit project. De VOC kan dus beschouwd worden als een voorloper van de huidige naamloze vennootschap.

De zeventiende eeuw was de grootste glorietijd van Amsterdam. Rijkdom, macht, cultuur en verdraagzaamheid bereikten ongekende hoogtes. Vanwege de snelle groei van het bevolkingsaantal, groeide de stad gestaag. Tijdens de zeventiende eeuw werd de bekende Amsterdamse grachtengordel gecreëerd. Langs de grachten werden hoge gebouwen gebouwd. Deze huizen werden ook hoger gebouwd dan in andere Nederlandse steden, omdat deze bouwsels gesponsord werden door het stadsbestuur, om het prestige van hun eigen stad te vergroten. In de eerste helft van deze eeuw werden twee kerken gebouwd: de Zuiderkerk en de Westerkerk. In 1652 werd het oude gotische stadhuis verwoest door een brand en er werd een nieuw stadhuis gebouwd; het huidige Paleis op de Dam. De Plaetse, het huidige de Dam, werd hierbij aanzienlijk uitgebreid, net als de stad. Nadat aan het einde van de zeventiende eeuw de Jordaan werd gebouwd, woonden in Amsterdam ongeveer tweehonderdduizend inwoners.

Tegelijkertijd beleefde Amsterdam een culturele glorietijd. De economische realiteit zorgde voor een grote vraag en een overeenkomstige bloei van de kunsten en ambachten. Bredero, Vondel en P.C. Hooft schreven hun beroemde poëtische werken op papier, terwijl de schilder Rembrandt van Rijn en zijn studenten hier werkten, en beroemde filosofen als Spinoza en Descartes hun geschriften publiceerden.

Maar net als alles heel goed gaat, moet je moet op je hoede zijn. In 1672 raakten de machtige Nederlanden betrokken in een gelijktijdige oorlog met zowel Frankrijk als Engeland. Daardoor werd de haven van Amsterdam ontoegankelijk voor koopvaardijvloten uit India. Aan het eind van de eeuw eindigde ook de periode van de grootste welvaart. De economische structuren veranderden, Amsterdam verloor zijn positie als een overslaghaven voor de wereldhandel. Tegelijkertijd werd de geldmarkt echter steeds belangrijker. Amsterdam groeide uit tot het financiële hart van de wereld, de bankier van de Europese monarchen die geld leenden voor hun dure oorlogen.

Na 1850

Na een relatief rustige periode, kwam toen het tijdperk van de industrialisering. Na 1850, steeg het bevolkingsaantal in Amsterdam plots erg sterk. In het hele land verhuisden mensen naar de stad op zoek naar werk. Nieuwe woonwijken waren nodig, met als gevolg dat nieuwe stadsdelen zoals de Pijp en het Vondelpark ontstonden. Na 1920 volgden de grote uitbreidingen naar het westen, naar het zuiden en naar het oosten. Het Plan Zuid-project uit die tijd van de beroemde architect Berlage, wordt nog steeds zeer geprezen. Ook ten noorden van het IJ werden nieuwe wijken gebouwd.

Vanaf 1940 volgde dan één van de donkerste hoofdstukken in de wereldgeschiedenis: de Tweede Wereldoorlog. De bevolking van Amsterdam heeft veel geleden tijdens deze periode. In het bijzonder geldt dit voor de traditioneel grote Joodse bevolking. Velen van hen werden gedeporteerd en gedood door de bezettingsmacht. Op veel plaatsen in de stad, zoals het Anne Frank Huis en het Nationaal Monument op de Dam, het nationale oorlogsmonument, wordt men nog steeds herinnerd aan die verschrikkelijke tijd.

Amsterdam heeft zich na de oorlog nog verder uitgebreid. In de jaren zestig werd de Bijlmer, een wijk vol met wolkenkrabbers, gebouwd en nu wordt een nieuw eiland in het IJ aangemaakt waarop een bouwvolume van 20.000 nieuwe woningen is voorzien.

Amsterdam neemt nog steeds een onbetwiste positie in als het culturele hart van Nederland. Er zijn hier orkesten, ballet, theater, musea en galerijen, twee universiteiten en vele hogescholen. Voetbal speelt een belangrijke rol in het leven van vele Amsterdammers. In de jaren zeventig kreeg de stad wereldfaam als de thuisstad van Johan Cruijff en Ajax. Overwinningen van Ajax of de nationale ploeg werden met ware volksfeesten gevierd in Amsterdam. Het winnen van de titel tijdens het Europees Kampioenschap in 1988, toen in de finale het Russische team verslagen werd, leidde in Amsterdam tot een ongebreidelde feestvreugde. De conclusie van deze analyse is: Amsterdam is en blijft de echte hoofdstad van Nederland.